Zdrowie kształtuje się w dzieciństwie
Zdrowie kształtuje się w dzieciństwie
Niedokrwistość to problem coraz bardziej rozpowszechniony u dzieci. Zwykle jest on wynikiem naszej typowej, ubogiej w składniki odżywcze diety. Niedobór żelaza to jedna z najczęstszych przyczyn niedokrwistości występującej u dzieci w krajach rozwiniętych. Dlaczego tak się dzieje?
Zacznę o tego czym dla organizmu jest żelazo.
Żelazo to mikropierwiastek, konieczny składnik do transportu tlenu w organizmie. Źle odżywione i niedotlenione komórki szybciej się starzeją i umierają. Organizm zaczyna chorować.
Ponadto, żelazo wchodzi w skład enzymów tkankowych, bierze udział w metabolizmie cholesterolu i detoksykacji szkodliwych produktów w wątrobie. Niedobór żelaza powoduje zmniejszenie wytwarzania hemoglobiny, co z kolei prowadzi do niedotlenienia tkanek.
Przy anemii możemy zauważyć u dziecka:
Na niedokrwistość z niedoboru żelaza najbardziej narażone są niemowlęta powyżej 4 miesiąca życia, dzieci, młodzież i kobiety w ciąży.
Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje szczególnie w okresach szybkiego wzrostu młodych ludzi. Problemem okazuje się nawaga i otyłość. Dzieci z nadwagą, zwłaszcza dziewczynki, dojrzewają szybciej niż ich rówieśnicy. Podejrzewa się, że to właśnie dlatego trudno jest zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na żelazo.
Do częstych przyczyn niedokrwistości zalicza się:
- niedobór żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12
- nadwaga/otyłość
- zaburzone wchłanianie spowodowane przez: celiakię, chorobę Leśniowskiego-Crohna, przerost bakteryjny jelit, pasożyty
- straty krwi z przewodu pokarmowego (zapalenie przełyku, nadżerki, choroba wrzodowa, niekiedy alergie pokarmowe, częste stosowanie antybiotyków, NLPZ, np. ibuprofenu)
- obfite miesiączki
- brak świeżych warzyw i owoców
- niedobór cynku (nadmiar słodyczy w diecie)
- dieta u dziecka bogata w serki, jogurty, mączne dania.
Skutki anemii/niedokrwistości mogą być bardzo poważne. Od niedawna sugeruje się także wpływ niedoboru żelaza na rozwój osteoporozy w przyszłości. Stąd u dzieci, które cierpią na nieleczoną anemię zauważa się zwiększoną liczbę złamań.
Jakie badania pokażą, że możemy mieć do czynienia z niedokrwistością? Co badamy?
- MCV
- Żelazo w surowicy
- Ferrytyna
- Badanie kału na krew utajoną
Dieta to podstawa!
W żywności żelazo występuje w formie hemowej (Fe+2; produkty mięsne) lub niehemowej (Fe+3; produkty zbożowe, szpinak, buraki, jaja, rośliny strączkowe). Żelazo pochodzenia roślinnego nie jest przez organizm tak dobrze przyswajalne jak żelazo z hemu w mięsie. Ale być może właśnie tak natura broni nas przed nadmiarem żelaza? Bo nadmiar może okazać się poważniejszy w skutkach niż niedobór. Spożywając zbyt dużo mięsa niestety sprowadzamy na siebie ryzyko nowotworów i chorób układu krążenia. Badania pokazują, że może chodzić właśnie o hem, a ludzki organizm nie jest wyposażony w specjalny system pozbywania się nadmiaru żelaza, który niebezpiecznie gromadzi się w tkankach.
A więc czy żelazo z mięsa jest najlepsze?
Niekoniecznie. Żelazo pochodzenia zwierzęcego i suplementy żelaza mogą odkładać się w organizmie w niebezpiecznych dla zdrowia ilościach, co już dawno zostało potwierdzone. Przykładowo, badania dowodzą, że żelazo hemowe, znajdujące się w czerwonym mięsie zwiększa ryzyko zachorowań na cukrzycę, czy inne choroby metaboliczne. Hem może drażnić i uszkadzać śluzówkę jelita grubego, a także stymulować bakterie do produkcji substancji rakotwórczych.
Dlatego będę namawiała rodziców, aby jednak skupili się na żywności roślinnej z ograniczonym spożyciem mięsa. Co mam na myśli? Nie rezygnujemy z mięsa całkowicie, ale ograniczamy tylko jego ilość. Zauważam często, iż mimo zwiększonego spożyca mięsa (prawie w każdym posiłku) te dzieci i tak chorują na anemię. Gdzie może tkwić błąd żywieniowy? Prawdopodobnie hem - barwnik mięsa, który jak już wspomniałam podrażnia lub nawet uszkadza komórki w jelicie i napędza produkcję szkodliwych substancji. Być może za mała ilość witaminy C z warzyw i owoców, nieopowiednie łączenie produktów, np. kanapka z samą szynką, a idealnie byłoby dodać do tej kanapki paprykę lub jakąś zieloną sałatę.
Jaka dieta? Na co zwrócić uwagę?
Dzieciom do posiłków nie podajemy herbaty, mleka, kakao, kawy zbożowej ponieważ składniki tychże napojów utrudniać będą wchłanianie żelaza. Najlepiej podczas posiłków zastąpić herbatę sokami owocowymi, przykładowo sokiem pomarańczowym (witamina C w sokach usprawnia wchłanianie żelaza), a po posiłku odczekać co najmniej godzinę zanim napiją się herbaty.
Witamina C (kwas askorbinowy), występująca obficie w warzywach i owocach, może znacznie zwiększyć przyswajalność żelaza. Witamina C łącząc się z żelazem zapobiega jego łączeniu się z fitynianami i taninami.
W diecie należy skupić się głównie na następujących produktach:
Powinno dążyć się do ograniczenia podaży fosforanów (wędliny, parówki, ser żółty, sery topione, gotowe ciastka ze sklepów, słodkie, kolorowe napoje, głównie typu cola).
Nie zapominaj o zielonych warzywach liściastych, które obfitują w kwas foliowy (np. natka pietruszki). Niedobór kwasu foliowego prowadzi do zaburzeń czynności krwiotwórczej szpiku, zaburzone jest dojrzewanie krwinek czerwonych.
Wybieraj żeliwne garnki. W trakcie gotowania żelazo zawarte w takich garnkach przechodzi do potrawy.
Namawiam do łączenia owoców i warzyw z produktami mięsnymi (np. kawałek łososia podać z surówką: jabłko, marchew, kawałki pomarańczy, pulpet i surówka z kiszonej kapusty z natką pietruszki ).
Dużo rodziców zadaje mi pytanie, czy można podawać dziecku tofu, które jest całkiem dobrym źródłem żelaza. Jesli chodzi o mnie ze wzgledu na fitoestrogeny zawarte w soi nie zalecam tofu do 3, a nawet do 6 roku życia. Co więcej, białko soi jest jednym z ciężej strawnych oraz może uczulać. Do nowości żywieniowych podchodzę trochę sceptycznie i potrzeba czasu oraz wiecej badań jeśli chodzi o tofu dla dziecka, zwlaszcza malego. A więc tofu dla doroslego tak, ale u dziecka radzę zachować jednak ostrożność :)
Pokrzywa jest wspaniałą roślinką dla starszego dziecka, wzmacniającą i witaminizującą oraz działającą krwiotwórczo (zwiększa produkcję hemoglobiny i erytrocytów). Nasze babcie stosowały pokrzywę kiedy tylko zauważyły, że któryś z członków rodziny jest blady, bez energii do życia. Pokrzywa była najlepszym lekarstwem. Teraz trochę o niej zapominamy, a często wystarczy łyżka soku dziennie lub herbatka z pokrzywy, aby wyrównać niedobory. Jednakże i tutaj należy zachować ostrożność, gdyż pokrzywa może uczulać, a więc nie podaje się jej osobom cierpiącym na różne alergie.
W okresie rozszerzania diety codziennie podawaj niemowlęciu pokarmy bogate w witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza (naturalne soki owocowe, owocowo-warzywne, przeciery ze świeżych owoców i warzyw).
Mleko kobiece zawiera niewiele żelaza, ale jest ono bardzo dobrze przyswajalne. Powyżej 6 miesiąca sam pokarm kobiecy już nie wystarcza, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie żywienie. Wczesne (tzn. przed ukończeniem 1 roku życia) wprowadzenie do diety dziecka pełnego mleka krowiego, a także spożywanie zbyt dużych dawek takiego mleka dziennie po 1 roku życia może prowadzić do niedoboru żelaza, ponieważ wapń i kazeina z mleka zmniejszają wchłanianie żelaza.
Uważaj na suplementy, gdyż te zwiększają stres oksydacyjny, a więc takie żelazo może stać się źródłem onkogennych wolnych rodników. Wszelką suplementację u dziecka należy konsultować z lekarzem pediatrą i tylko w sytuacjach wyjątkowych.
Bibliografia:
Witamy Was. Tu Ania i Kasia, i to my tworzymy tę stronę. Pasjonuje nas medycyna żywieniowa, głównie żywienie dziecka w zdrowiu i chorobie. Kochamy dzieci i chcemy dla nich jak najlepiej i jak najzdrowiej. Stąd też dzielimy się z wami wiedzą zdobytą podczas studiów z zakresu dietetyki pediatrycznej. Interesuje nas tylko najnowsza i sprawdzona wiedza oparta na faktach. Staramy się być na bieżąco z postępem nauk medycznych, a nasze artykuły piszemy zgodnie z tzw. 'evidence-based medicine'. Skupiamy się na przekazywaniu rzetelnej wiedzy, zdrowych, rozsądnych dietach, zapobiegających alergiom, chorobom autoimmunizacyjnym, onkologicznym, czy tak powszechnym chorobom metabolicznym. Pomagamy rodzicom zrozumieć, jak poprzez prawidłowe odżywianie można zapewnić dzieciom zdrowe dorastanie, zwiększyć odporność, wpłynąć na prawidłowy rozwój intelektualny i fizyczny. Dziecko zasługuje na szczęśliwą przyszłość, którą przede wszystkim daje zdrowie, a MY chcemy wam w tym pomóc. Zostańcie z nam na dłużej. Zapraszamy również do naszej poradni online.
