Dietetyka Pediatryczna logo Dietetyka Pediatryczna

Zdrowie kształtuje się w dzieciństwie

Nietolerancja fruktozy u dzieci - ukryta epidemia

Nietolerancja fruktozy u dzieci - ukryta epidemia

Jednym z wielu problemów jaki coraz częściej dotyka nie tylko dorosłych ale również i dzieci , to upośledzenie wchłaniania fruktozy. Wiąże się to z dolegliwościami z układu pokarmowego, takimi jak:

  • wzdęcia,
  • bóle brzucha,
  • biegunka,
  • kolka
  • czy nadmierna ilość oddawanych gazów.

Często w związku z tym nietolerancja fruktozy mylona jest z zespołem jelita drażliwego!!!

 A to wszystko przez zmianę naszych nawyków żywieniowych ..

Producenci coraz częściej w obawy przed opinią publiczną stosują zamiast „cukru” fruktozę, chwaląc się następnie, że ich produkt nie zawiera cukru. Syrop glukozowo- fruktozowy czy syrop kukurydziany są tańszymi odpowiednikami cukru, przez co chętnie są wykorzystywane przez producentów żywności i występują już chyba wszędzie- pewnie nawet w kiełbasie :) Poza tym my sami coraz częściej spożywamy fruktozę w postaci soków, przecierów, nektarów, napojów ( tych alkoholowych i bezalkoholowych) i oczywiście owoców :).

Według amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA) konsumpcja syropu kukurydzianego ( HFCS ) wzrosła o ponad 1000% w latach 1970-1990, a roczne spożycie fruktozy wzrosło z mniej niż tony (w 1966 roku) do 8,8 mln ton w 2003 r!!!  Przy czym większość spożywanej fruktozy pochodzi z napojów bezalkoholowych! ( Przypominam, że w 2017 roku Amerykańska Akademia Pediatrii wydała nowe wytyczne, z których wynika, że do roku czasu dzieci nie powinny w ogóle spożywać soków! )

 

Inaczej sprawa wygląda np. w Finlandii, co pokazuje, że największy wpływ na spożycie fruktozy mają nawyki żywieniowe. Fińscy naukowcy przeanalizowali dietę nastolatków w wieku od 12 do 17 lat i stwierdzili, że przeciętne spożycie fruktozy wynosi 11-20 g dziennie, czyli około jedną czwartą mniej niż w  USA. Dodatkowo większość fruktozy pochodzi z naturalnych źródeł, takich jak owoce i warzywa.

W przypadku stosowania fruktozy jako słodzika w napojach, spożycie fruktozy może łatwo przekroczyć próg przyswajalności ( u osób nadwrażliwych to około 25g ). W takiej sytuacji nawet całkiem zdrowa osoba, bez żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, może manifestować objawy nietolerancji.

W pożywieniu fruktoza występuje w trzech postaciach : jako cukier prosty, w formie dwucukru ( glukoza + fruktoza) oraz w postaci fruktanów.

 

Ludzie mają ograniczoną zdolność absorpcyjną ( wchłaniania) dla fruktozy, ponieważ proces jej absorbcji jest niezależny od energii .

Podczas gdy glukoza jest całkowicie wchłaniana przez mechanizm aktywnego transportu w jelicie cienkim, który jest ułatwiony przez transportery ( przenośniki) GLUT-2 i GLUT-5, fruktoza jest absorbowana głównie za pośrednictwem dyfuzji i GLUT-5 . Złe wchłanianie fruktozy powoduje wytworzenie siły osmotycznej, która zwiększa dopływ wody do światła przewodu pokarmowego , a następnie prowadzi do szybkiego przemieszczania treści jelita do okrężnicy, która następnie ulega fermentacji i prowadzi do wytworzenia gazów . Dodatkowo fruktoza i fruktany są jednocześnie substratem dla bakterii bytujących w naszym jelicie grubym, co prowadzi do nadprodukcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów, głównie wodoru, dwutlenku węgla, a u niektórych osób również metanu.

Obserwacje wskazują, że fruktoza i fruktany są bardzo szybko fermentowane przez bakterie jelitowe. Może to powodować już wcześniej wspomniane objawy takie jak: bóle brzucha, nadmierne wydalanie gazów i wzdęcia, szczególnie u pacjentów z nadwrażliwością trzewną .

Fruktoza może być również wchłaniana w mechanizmie zależnym od glukozy, tzn. zbliżone proporcje glukozy do fruktozy zwiększają wchłanianie fruktozy  ( takie produkty to np. pomarańcza, jagody, truskawki, maliny). Podczas gdy fruktoza w nadmiarze do glukozy wchłania się w niewielkiej ilości. Takie produkty to np. soki- szczególnie sok jabłkowy, gruszkowy czy winogronowy, które mogą wywoływać wspomniane już objawy.

Ważne jest to, aby rozróżnić zaburzenie wchłaniania fruktozy od wrodzonej choroby metabolicznej jaką jest fruktozemia ( wrodzona nietolerancja fruktozy) - rozpoznaje się ją najczęściej już w wieku niemowlęcym, przy pierwszych próbach podania soku owocowego lub pierwszego przecieru warzywnego. Po spożyciu produktów zawierających fruktozę występują:

  • Wymioty
  • Senność
  • Postępujące uszkodzenia wątroby
  • Cechy dysfunkcji kanalika proksymalnego nerki
  • Objawy hipoglikemii

 

Jest zasadnicza równica pomiędzy tymi dwoma schorzeniami. Objawy kliniczne są dość podobne, ale na wrodzoną nietolerancję fruktozy wskazuje obecność fruktozy w moczu, w zaburzeniu wchłaniania fruktozy jest to obecność fruktozy, ale w stolcu.

Najczęstszym narzędziem do potwierdzenia diagnozy w przypadku Wrodzonej Nietolerancji jest test DNA w kierunku mutacji odpowiedzialnych za wystąpienie choroby. Nie zaleca się testów z obciążeniem fruktozą, które mogą być potencjalnie niebezpieczne dla pacjenta, ponieważ może on doprowadzić do ciężkiej hipoglikemii, która może zagrażać życiu.

 

W przypadku Zaburzenia wchłaniania fruktozy , o którym dziś rozprawiamy, rozpoznanie opiera się na:

  • Odpowiednio zebranym wywiadzie ( analiza diety pacjenta )
  • Dodatni wynik 3 godzinnego wodorowego testu oddechowego po doustnym obciążeniu fruktozą ( 0.5 – 1 g/kg m.c- max 25g). Zwiększenie H2  o ≥ 20 ppm ponad wartość wyjściową ( przed jego wykonaniem należy wykluczyć wrodzoną nietolerancję ! )
  • Test eliminacji i prowokacji

 

 

 

W przypadku nietolerancji fruktozy warto również rozważyć przerost bakterii jelitowych, czyli SIBO. Niektóre badania wskazują, że nietolerancja fruktozy może mieć dwukierunkowy związek przyczynowo- skutkowy. Fruktoza dla bakterii jelitowych jest jak „fast food”, który szybko odżywia bakterie i daje im substrat do produkcji fruktanów. Wykazano, że dieta znacząco zmniejszyła przerost bakterii jelitowych ( co poprawiło znacząco stan i samopoczucie pacjentów), jak również leczenie antybiotykami ( przerostu SIBO) zmniejszyło objawy w przewodu pokarmowego, w tym nietolerancję fruktozy.

 

Jedynym sposobem na pozbycie się dolegliwości wynikających z zaburzenia transportu fruktozy jest ograniczenie spożycia produktów, które zawierają duża ilość fruktozy do dawki tolerowanej przez dziecko i stosowanie produktów spożywczych, których stosunek glukozy do fruktozy wynosi 1:1.

Tab.1 Sugerowana lista żywności o wysokiej i niskiej zawartości fruktozy, która może być pomocna podczas "fazy eliminacji" ( Dietary fructose intolerance, fructan intolerance and FODMAPs)

Amy Fedewa1 and Satish S. C. Rao )

 

*HFCS- syrop kukurydziany

 

Produkt

Niska zawartość fruktozy

Wysoka zawartość fruktozy

Owoce

Awokado, żurawina, limonka, melon kantalupa, ananas, truskawki, maliny, mandarynka, banany, morela

Wszystkie owoce nie znajdują się na liście dozwolonych, w szczególności soki, suszone owoce (takie jak suszone śliwki, rodzynki lub daktyle) i owoce konserwowane w soku lub syropie.

Warzywa

Pędy bambusa, buraki, bok choy, marchew, seler, szczypiorek, zielona papryka, jarmuż, pasternak, pomidor śliwkowy, rzodkiewka, rabarbar, szpinak, słodkie ziemniaki, rzepa, białe ziemniaki, dynia. Dozwolone warzywa, które mogą powodować gazy: brukselka, kapusta, kalafior, sałata.

Karczoch, szparagi, brokuły, sos chutney, pory, grzyby, okra, cebula, groch, papryka czerwona, szalotka, pasta pomidorowa, produkty z pomidorów (pomidory w puszkach, ketchup).

Ziarna i zboża

Mąka gryczana, płatki kukurydziane, mąka kukurydziana, tortille kukurydziane, pieczywo bezglutenowe, krakersy i makarony bez dodatku HFCS ( syrop kukurydziany), kasza gryczana, płatki owsiane, popcorn bez HFCS, komosa ryżowa, ryż, pieczywo żytnie bez dodatku HFCS

Żywność z pszenicą jako głównym składnikiem (chleb pszenny, makaron, kuskus), ziarna z dodatkiem suszonych owoców, ziarna z dodatkiem HFCS.

Wędliny

Zwykłe, nieprzetworzone mięso dowolnego rodzaju 

Marynowane lub przetworzone mięsa zawierające ograniczone składniki.

Nabiał

Mleko, ser, jogurt, mleko sojowe, mleko ryżowe, mleko migdałowe bez dodatku HFCS.

Dowolny produkt z HFCS. Uważaj szczególnie na jogurty i mleka smakowe

 

 Tab.2 .Lista żywności - stosunek fruktozy do glukozy ( Nutrionist V Database)

 

Produkt

Glukoza

Fruktoza

Jabłko

Gruszka

Morela

Wiśnia

Mango

Nektarynka

Brzoskwinia

Śliwka

Grejpfrut

Pomarańcza

Cytryna

Limonka

Jeżyna

Borówka

Winogron

Maliny

Truskawka

Melon Kantalupa

Arbuz

Awokado

Banan

Figi

Kiwi

Ananas

 

2.3

1.9

1.6

8.1

0.7

1.2

1.2

2.7

1.3

2.2

1.0

0.2

3.1

3.5

6.5

3.5

2.2

1.2

1.6

0.5

4.2

2.7 

5.0

2.9

7.6

6.4

0.7

6.2

2.9

0

1.3

1.8

1.2

2.5

0.8

0.2

4.1

3.6

7.6

3.2

2.5

1.8

3.3

0.2

2.7

2.8

4.3

2.1

 

 

 

 

Jak widzisz najwięcej fruktozy zawierają owoce, zarówno te świeże jak i suszone, dżemy, soki owocowe, słodkie napoje, miód – dlatego należy je wyeliminować z diety. Również nie ryzykowałabym z produktami, które zawierają inne słodziki typu sorbitol czy ksylitol ( uwaga na gumy do żucia! ) ,które u pacjentów nie tolerujących fruktozę mogą nasilać dolegliwości.

Jako inną alternatywę cukru podręczniki polecają również czystą glukozę spożywczą, którą dodatkowo można dodawać do różnych produktów ( soki, dżemy), aby poprawić stosunek fruktozy : glukozy.

Również glikozydy stewiowe uznane są za bezpieczne w diecie o niskiej zawarości fruktozy.

Należy pamiętać, co podkreślałam już kilka razy, że fruktoza jest niestety często ukryta w produktach, w których nie spodziewalibyśmy się, dlatego podejmując leczenie dietetyczne należy ze szczególną uwagą czytać etykiety produktów i unikać wszystkiego co zawierałoby syrop glukozowo- fruktozowy, fruktozę i syrop kukurydziany ( uwaga na ketchup, serki, lody, pieczywo, musztardy, płatki śniadaniowe, galaretki… itp.)

 

Skutki spożywania zbyt dużej ilości fruktozy

Wątroba wykorzystuje fruktozę, aby wytworzyć kwasy tłuszczowe. Proces ten nazywa się lipogenezą. Niestety może prowadzić to do niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Przed 1980 rokiem mało kto słyszał o takim schorzeniu, dziś w Stanach Zjednoczonych i innych dobrze rozwiniętych krajach ponad 30% dorosłych osób cierpi na niealkoholowe stłuszczenie wątroby oraz 70 do 90% osób otyłych cierpi na cukrzycę!

Pamiętajmy o tym, że niealkoholowe stłuszczenie wątroby prowadzi do jej marskości!

Rozkład fruktozy w wątrobie prowadzi również do :

  • Podniesienia stężenia trójglicerydów
  • Zwiększa poziom szkodliwego cholesterolu LDL
  • Wspomaga gromadzenie się tłuszczy wokół narządów ( tkanka tłuszczowa trzewna)
  • Zwiększa ciśnienie krwi
  • Zwiększa produkcję wolnych rodników, które mogą uszkadzać DNA i komórki

Pamiętaj, że zmiany te nie są dobre również dla serca. Naukowcy zaczęli badać związek pomiędzy fruktozą, stłuszczeniem wątroby i chorobami sercowo- naczyniowymi.

Artykuł opublikowany w 2010 roku w „ The New England Journal od Medicine” wskazał, że osoby z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby w większym stopniu narażone są na rozwój blaszki miażdżycowej w tętnicach, są bardziej podatni na choroby sercowo – naczyniowe i w związku z tym mają większe ryzyko zgonu z powodu chorób serca.

Raport z Framingham Heart Study powiązał niealkoholowe stłuszczenie wątroby z zespołem metabolicznym i chorobami sercowo- naczyniowymi . Inne badania powiązały również spożycie fruktozy z wysokim ciśnieniem krwi.

/Harvard Heart Letter  Abundance of fructose not good for the liver, heart

Published: September, 2011/

/ Comsuming fructose- sweetened, not glucose- sweetened, beverages increases visceral adiposity and lipids and decreases insulin sensitivity in overweight/ obese humans/

Kimber L. Stanhope,1,2 Jean Marc Schwarz,3,4 Nancy L. Keim,5 Steven C. Griffen,6 Andrew A. /

 

                               *******************

 

Przewlekły ból brzucha jest częstym problemem, który obserwują pediatrzy. Większość tych bólów klasyfikowana jest jako ból czynnościowy i najczęstsza diagnoza to zespół jelita drażliwego ( IBS), migreny brzuszne czy po prostu niestrawności.

Niestety dzieci , które cierpią na te dolegliwości mają zdecydowanie obniżoną jakość życia i w porównaniu ze swoimi rówieśnikami dużo częściej są nieobecne w szkole.

Dlatego bardzo ważne jest, aby od najmłodszych lat dawać dziecku to co najlepsze, czytać etykiety kupowanych przez nas produktów i starać się mieć racjonalne podejście do jego żywienia.

To nie jest prawdą, że tylko dzieci które piją colę i objadają się żelkami są szczęśliwe.

Szczęście rodzi się w rodzinie, nie w żołądku i warto na co dzień kierować się tą zasadą i uszczęśliwiać nasze dzieci w taki sposób, aby im później to szczęście nie zaszkodziło.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Bibliografia

 

  • Intestinal fructose transport and malabsorption in humans

Hilary F. JonesRoss N. Butler and Doug A. Brooks

  • Fructose Intake at Current Levels in the United States May Cause Gastrointestinal Distress in Normal Adults

Peter L. Beyer, MS

 

  • Fructose intolerance: an under-recognized problem. Am J Gastroenterol 2003;98
  • A 14-day elemental diet is highly effective in normalizing the lactulose breath test.

Pimentel M1, Constantino TKong YBajwa MRezaei APark S.

 

Amy Fedewa1 and Satish S. C. Rao

 

O nas


Witamy Was. Tu Ania i Kasia, i to my tworzymy tę stronę. Pasjonuje nas medycyna żywieniowa, głównie żywienie dziecka w zdrowiu i chorobie. Kochamy dzieci i chcemy dla nich jak najlepiej i jak najzdrowiej. Stąd też dzielimy się z wami wiedzą zdobytą podczas studiów z zakresu dietetyki pediatrycznej. Interesuje nas tylko najnowsza i sprawdzona wiedza oparta na faktach. Staramy się być na bieżąco z postępem nauk medycznych, a nasze artykuły piszemy zgodnie z tzw. 'evidence-based medicine'. Skupiamy się na przekazywaniu rzetelnej wiedzy, zdrowych, rozsądnych dietach, zapobiegających alergiom, chorobom autoimmunizacyjnym, onkologicznym, czy tak powszechnym chorobom metabolicznym. Pomagamy rodzicom zrozumieć, jak poprzez prawidłowe odżywianie można zapewnić dzieciom zdrowe dorastanie, zwiększyć odporność, wpłynąć na prawidłowy rozwój intelektualny i fizyczny. Dziecko zasługuje na szczęśliwą przyszłość, którą przede wszystkim daje zdrowie, a MY chcemy wam w tym pomóc. Zostańcie z nam na dłużej. Zapraszamy również do naszej poradni online.

Współpraca ze specjalistami z dziedziny medycyny, dietetyki i zdrowego odżywiania

ROZUMIEM Nasza strona używa pliki cookies aby umożliwić wysoki standard obsługi.
Jeżeli nadal chcesz korzystać z serwisu, musisz wyrazić na to zgodę. Możesz również zmienić ustawienia dotyczące cookies.